“Kunst met expressieve en soms zeer uitgepuurde vormen,” Daan Rau over de expo ‘Traces’ van Lucas Cann

Wat u hier te zien krijgt van Lucas Cann is eerder ongewoon in die zin dat hier een soort van klein overzicht wordt geboden van wat de man in de loop der laatste jaren heeft gerealiseerd. Dat is zeer tegen zijn gewoonte in, hij presenteert bij voorkeur reeksen werken die een onderlinge samenhang vertonen zowel in thematiek als techniek. Het voordeel om eens af te wijken van die geplogenheden is dat u een meer omvattend beeld krijgt van de veelzijdigheid van deze kunstenaar.

Lucas heeft niet echt een kunstopleiding genoten, hij heeft zegge en schrijve één dag doorgebracht op de Koninklijke Academie voor Schone Kunsten in Gent. Zijn ouders zagen een kunstenaarsloopbaan niet echt zitten, maar het bloed kruipt waar het niet gaan kan. Hij heeft een andere professionele loopbaan uitgebouwd en is van jongs af steeds creatief bezig geweest en blijven doorgaan. Zijn métier, zijn technische vaardigheden, heeft hij verworven door blijvend te zoeken, te blijven proberen, goed te observeren, te volharden ondanks mislukking en tegenslag. Het zal u niet verwonderen dat oude meesters hem een goed voorbeeld leken en dat hij door te kijken heeft geleerd. Het is misschien iets wat nu ietwat verwaarloosd wordt bij de opleidingen in onze academies, waar nu erg de focus ligt op de artistieke attitude en minder op de kunde.

Met het werk van Lucas Cann kwam ik eigenlijk voor het eerst in contact in 2019 toen ik curator was van een kunst- en designbeurs in Gent. Ik moest toen oordelen of een kunstenaar goed genoeg was om deel te nemen en dat oordeel viel dus positief voor hem uit. Het is uit datzelfde jaar 2019 dat zijn reeks ‘Vestiges of idedible traces’ dateert. Ik kan dat vertalen als ‘Overblijfselen van herkenbare sporen’. De beelden die de kunstenaar hierbij oproept zijn niet bepaald een optimistische kijk op onze samenleving, maar ze benaderen helaas zeer sterk de werkelijkheid. Ze bieden ons desondanks soelaas door de kunde waarmee ze gemaakt zijn en de schoonheid van de gekwetste mens, de figuur die vervaagt in een verdwijnend verleden maar desalniettemin in onze herinnering blijft. Elke mens heeft zijn kwetsuren, anders heeft hij niet geleefd.

Tijdens de covidpandemie hebben heel wat beeldende kunstenaars een beetje de tijd van hun leven gehad. De wereld rondom ons was in stilte gedompeld en velen onder ons werden op zichzelf teruggeworpen, hadden tijd en ruimte om te reflecteren en ongestoord te werken. Er is in die periode bijzonder veel en interessant werk ontstaan bij tal van kunstenaars. Lucas Cann vormt geen uitzondering, alhoewel hij last had van eenzaamheid, ontsproot er toch een sprankeltje hoop. De reeks ‘Between madness and desire’ is in die periode ontstaan, begint grauw maar krijgt stilaan weer kleur en vooral aanwezigheid van bloemen. U zult zich wellicht nog herinneren dat onze eerste lockdown er een was in een zonnige lente. Schilderijen in mixed media als ‘The Flower Factory’ kennen er hun ontstaan.

Een van de series uit de periode 20/21 die mij zeer aanspreken is ‘The Insignificance of Color’, de onbelangrijkheid van kleur, een titel met een sterke gelaagdheid. Het is juist in deze reeks dat de kunstenaar een serie bijzonder geslaagde schilderijen maakt in acryl en was op doek. Ze stellen alle zwarte mensen voor en verwijzen onder meer naar ons koloniaal verleden, maar evenzeer naar ons heden. Herinner u ook de ‘Black matters’-beweging na diverse moorden op zwarte medemensen door blanke politiemensen in de USA. Racisme is alom aanwezig in onze maatschappij en de kunstenaar stelt dit aan de kaak. En laat ons niet vergeten dat racisme is aangeleerd en getuigt van een zeer geborneerde kijk op de samenleving.

Een van zijn beste werken van die periode maakt Lucas binnen deze reeks. Het toont een zittende man, zijn hoed houdt hij op zijn schoot, hij is blootsvoets, de blik is naar binnen gekeerd, hij is van middelbare leeftijd en zijn leven is niet onbezorgd geweest. En toch gaat van deze man een zekere rust uit, geen gelatenheid, want er is nog spanning waar te nemen, de man heeft nog levenskracht en waardigheid. Hij verdient ons respect.

Ook in de periode 20/21 komt de reeks ‘Traces of Color’ tot stand. Het is een reeks die voornamelijk op oude meesters is geïnspireerd met onder meer een portret van Rembrandt, van Van Dyck, maar ook van Kathe Kollwitz die velen kennen van ‘het treurende ouderpaar’ op de Duitse begraafplaats in Vladslo. De reeks werken bevat doelbewuste ingrepen met kleur en als het ware fotografische restauraties waardoor de indruk ontstaat dat deze werken hebben geleefd, een geschiedenis hebben alhoewel ze in wezen nog behoorlijk jong zijn. In diezelfde reeks zit ook het portret van jonge Inuït of van een meisje dat we situeren onder de ‘native Americans’.

Lucas Cann grijpt, zoals u kunt merken, dikwijls terug naar historische of kunsthistorische gegevens en voorbeelden, en hij doet dat, zoals elke goede kunstenaar die zich ent op de traditie, niet om die klakkeloos te volgen, maar om die te interpreteren, aan te vullen, eventueel aan te vallen of ertegen te rebelleren. De rebellie is bij Cann niet echt aanwezig, wel de reflectie en interpretatie, de toevoeging van een hedendaagse laag aan het verleden.

In een reeks van meer recente schilderijen heeft hij geëxperimenteerd met materialen. Hij heeft gewerkt met transparante kleurlagen waarop telkens een laag epoxy werd aangebracht. Hij wilde hiermee meer diepte van kleur en luminositeit in zijn werk bekomen. Het gevolg is wel dat deze schilderijen een zeker gewicht vertegenwoordigen, en ik bedoel dat dan letterlijk. De onderwerpen daarentegen zijn lichter geworden. Hij heeft zich onder meer geïnspireerd op de beelden van Eadward Muybridge, de man die als 19de-eeuwse fotograaf pionierswerk heeft verricht om beweging als zodanig te ontleden en vast te leggen. Hij wist als eerste de galop van een paard effectief in beeld te brengen en later heeft hij zich vooral toegelegd op de menselijke beweging. Muybridge is van wezenlijk belang geweest voor de evolutie van de schilderkunst in het algemeen. Veel beeldende kunstenaars hebben gebruik gemaakt van het fotomateriaal dat door deze fotograaf is aangemaakt. Lucas heeft op zijn beurt nu deze beelden gebruikt voor schilderijen waar kleur een belangrijke rol in speelt.

En dan zijn er nog de beelden. Cann is een duizendpoot en kan het werken niet laten. De jongste tijd gaat zijn aandacht meer en meer naar de beeldhouwkunst. Hij is bij hem thuis omringd door wat wij indertijd ‘primitieve’ kunst noemden, we spreken nu eerder van etnische kunst. Kunst met expressieve en soms zeer uitgepuurde vormen. De beeldhouwkunst van Lucas brengt mij in gedachten terug naar de jaren twintig van vorige eeuw maar ook naar Constantin Brancusi die de beeldhouwkunst opnieuw uitvond, naar Victor Servranckx bij ons en naar vele anderen.

Het is nu aan u om uw ogen de kost te geven, te kijken en te genieten, te peilen naar uw voorliefde en u af te vragen waarom dan wel die afstoting of aantrekkingskracht precies dat werk betreft. Een tentoonstellingsbezoek is ook altijd een middel om uzelf te leren kennen.

Daan Rau

Grembergen, 23 februari 2024