Info / 侘 寂 /

Info / 侘 寂 /

 Keramiek vanuit een filosofie 

Wabi-sabi is een Japanse filosofie die het vergankelijke, het verweerde en het imperfecte respecteert. Deze tegenhanger van de westerse esthetiek de klassieke Griekse schoonheidsleer van perfectie en symmetrie  gelooft dat dingen mooier zijn wanneer ze getekend zijn door de natuur en vergankelijkheid, dit is namelijk wat objecten hun individualiteit en hun schoonheid geeft. Deze idealistische schoonheid is een natuurgericht esthetisch paradigma die enige vorm van gezond verstand terug probeert te brengen in onze manier van het leven. Terwijl de esthetica in het westen slechts gezien wordt als een filosofie, beschouwen de Japanners het concept van esthetica als een zeer belangrijk onderdeel van het dagelijkse leven.

Vergankelijkheid

Het gaat erom de vergankelijkheid van dingen, maar ook van onszelf, te accepteren. De acceptatie dat we allemaal sterfelijk zijn, leidt volgens deze Japanse filosofie tot werkelijke levenswijsheid. Het is echter geen excuus voor smerigheid en luiheid maar een begrip van het feit dat alles voorbijgaand is. Het is een manier om schoonheid te zien in de imperfectie van de dingen om ons heen, maar ook in het leven in het algemeen.

Verschillende betekenissen

‘Wabi’ en ‘sabi’ werden niet altijd samen genoemd, ze hebben daarom ook verschillende betekenissen. ‘Wabi’ refereert naar een manier van leven naar het subjectieve en ruimtelijke gebeurtenissen. ‘Sabi’ refereert naar materiële objecten, de kunst en de literatuur, het objectieve en het esthetische ideaal en tijdelijke gebeurtenissen. Het is voor Japanners moeilijk uit te leggen wat deze filosofie nou eigenlijk betekent. Bijna elke Japanner begrijpt het gevoel wel maar kan hierover geen duidelijke rationele uitleg geven. De grootste reden hiervoor is dat de meeste Japanners nooit over wabi-sabi in rationele termen hebben geleerd. Er zijn namelijk opzettelijk geen boeken over geschreven, juist om een rationele uitleg van deze filosofie te voorkomen. Deze anti-rationaliteit is afkomstig uit het Zen Boeddhisme.

Zen Boeddhisme

De inspiratie voor de traditionele principes komen voort uit het Zen Boeddhisme. Deze filosofie legt de nadruk op ‘anti-rationalisme’. Volgens het Zen Boeddhisme verkrijgen wij wijsheid door vrede te maken met onze eigen vergankelijkheid en onze imperfecte natuur. Essentiële kennis kan slechts worden overgebracht van geest tot geest, niet door middel van het geschreven of gesproken woord. Dit om misinterpretatie van bepaalde concepten in deze filosofie te voorkomen. Gevolg is wel dat het hierdoor erg lastig wordt om een duidelijk stuk over wabi-sabi op papier te zetten.

Ondoorgrondelijkheid

Echter, juist deze ondoorgrondelijkheid van de term is de betekenis ervan, dit om de esthetische waarden van dingen te behouden. Juist de onuitspreekbaarheid, de incompleetheid van wabi-sabi, is wat deze filosofie bijzonder maakt. Volgens de Japanse filosofie moeten we het ook niet op een rationele manier willen begrijpen. Het is een doel op zichzelf, iets wat nooit volledig gerealiseerd kan worden. Het gaat om het overstijgen van de conventionele, rationele manier van het kijken naar dingen en het bestaan. Door te pogen het concept wabi-sabi op een volledige, rationele manier uit te leggen verminder je zijn waarde en daardoor verliest de term zijn mysterie en schoonheid.

Esthetica

Wabi-sabi is het meest karakteristieke kenmerk van de traditionele Japanse schoonheid. Ze heeft dezelfde positie in de Japanse esthetiek als de Griekse idealen van schoonheid en perfectie in het Westen. De esthetica is de filosofie van de schoonheid en de kunsten. Deze tak van filosofie stamt uit de klassieke Griekse oudheid. Deze term wordt toegepast op kunst maar ook op culturele objecten. De westerse, esthetische ontwerpprincipes bestaan uit symmetrie, statigheid, perfectie en ideale proporties. Deze definitie van schoonheid komt voort uit een verwijzing naar universele wetten en de wiskunde.
De basis van de klassieke, Japanse esthetica daarentegen accepteert dat de werkelijkheid om ons heen vergankelijk is en constant verandert. Dit bewustzijn van de fundamentele conditie van de vergankelijkheid van het bestaan van dingen – waaronder onszelf – is het belangrijkste aspect van de Japanse culturele traditie. Dingen zijn mooier wanneer ze tekenen dragen van oudheid en individualiteit. Een klein scheurtje in een vaas of krassen in een tafel moeten we waarderen en niet proberen onzichtbaar te maken. Juist het zichtbaar repareren van een gebroken object is wat het mooi maakt. Dit noemen de Japanners kintsukuroi, wat betekent ‘repareren met goud’; de kunst van het repareren van aardewerk met goud of zilveren lak en hierdoor begrijpen dat het object mooier is doordat het stuk gegaan is.

.

Exactheid en perfectie zijn geen uitingen van vrijheid

Yanagi Sõetsu / 柳 宗悦 (1889-1961)

Japans filosoof

Bron: Noorderbreedte Groningen

Peter Keukens

Peter Keukens

Suggesties

Peter Keukens
Peter Keukens
Peter Keukens
Peter Keukens
Peter Keukens
Peter Keukens
Peter Keukens